ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، روز شنبه ۲۹ اردیبهشت در سخنانی با هدف تشویق ایرانیان به فرزندآوری، مدعی شد که «داشتن اتاق اضافه برای فرزندآوری بیشتر، سخن قابل دفاعی نیست و تجربه زندگی اجداد ما نشان می‌دهد که می‌شود در خانه‌های کوچک با چند فرزند زندگی کرد.»

با وجود تاکید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی بری افزایش جمعیت ایران و ابلاغ سیاست‌های جمعیتی، اما نرخ زاد و ولد در ایران به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی و اجتماعی و ناامیدی بخش زیادی از مردم نسبت به آینده، همچنان روندی رو به کاهش دارد.

روز سه‌شنبه هفته گذشته، سینا کلهر، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان گفته بود: «علی‌رغم اینکه تقریبا ۱۰ سال است که موضوع جمعیت جزو جریان‌های اولویت‌دار وزارت ورزش است، شاید آن‌طور که باید و شاید معرفی نشده و از همین رو با روند منفی نرخ باروری مواجه هستیم». همزمان احمد وحیدی، وزیر کشور دولت رئیسی هم کاهش نرخ رشد جمعیت در ایران را «بسیار هولناک» خواند.

اکنون ابراهیم رئیسی می‌گوید: «با امکانات کم هم می‌شود صاحب فرزند شد و این سخن که تا اتاق اضافه نداشته باشیم، نمی‌توانیم فرزندان بیشتری داشته باشیم، سخن قابل دفاعی نیست. تشکیل خانواده و بچه‌دار شدن حتما نیاز به مسکن و امکانات متناسب دارد، اما اینکه فقط این‌ها زمینه فرزندآوری باشند باور صحیحی نیست. این سخن را که اگر بچه‌دار شویم وضعیت اقتصادی چطور می‌شود، خداوند متعال پاسخ داده و این از معجزات الهی است که هیچ کس را ندیدیم وضع مادی او ولو نسبی، بعد از ازدواج بدتر از زمان قبل از ازدواج او شده باشد.»

این ادعا درحالی مطرح شده است که بنا بر گزارش‌های دولتی و سازمان‌های اجتماعی، به دلیل رشد افسارگسیخته قیمت مسکن در ایران و همچنین افزایش جمعیت زیر خط فقر، سالانه به تعداد خانورهای اجاره‌نشینی که مجبور ترک خانه‌های خود و حاشیه‌نشینی می‌شوند، افزوده می‌شود و همچنین به دلیل فقر، هر ساله تعداد کودکانی که مجبور به ترک تحصیل و انجام کارهای سیاه می‌شوند، افزایش یافته است.

اما با این وجود، ابراهیم رئیسی با اشاره به اظهارات یکی از سخنرانان در نشست «آیین اهدای جایزه ملی جوانی جمعیت» که گفته بود باید برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری به فکر خانه‌های بزرگ باشیم، مدعی شد: «آنچه در واقعیت شاهد آن هستیم، برخلاف این گفته است و اگر نگاهی به وضعیت موجود بیاندازیم می‌بینیم که در خانه‌های بزرگ مناطق شمال‌شهر فرزندان کمتری هستند تا خانه‌های کوچک جنوب شهر. لذا خانه بزرگ یک نیاز حتمی برای فرزند بیشتر داشتن نیست. موضوع فرزندآوری و جمعیت هم فرهنگ‌سازی می‌خواهد و هم اقناع افکارعمومی. باز کردن گره‌های ذهنی در این زمینه بسیار ضروری است. یکی از موانع مهم پیش روی افزایش جمعیت هم مسئله سقط جنین غیرقانونی است و آمارهای منتشر شده در این زمینه نگران‌کننده است که برخورد جدی با موارد غیرقانونی و بدون مجوز از سوی پزشک را لازم و ضروری کرده است.»

نتایج نظرسنجی «موج چهارم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» که از سوی دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ایران، زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شد، نشان می‌دهد که در ادامه کاهش تمایل ایرانیان به فرزندآوری، اکنون زنان خانه‌دار ایرانی هم کمتر از گذشته به تداوم نسل علاقه‌مندند.

روزنامه هم‌میهن در شماره روز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه با اشاره به نتایج این پیمایش که همچنان بخش‌های دیگری از آن محرمانه مانده است، نوشت بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی هم موافق رابطه قبل از ازدواج دختران و پسران بوده‌اند.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در روند بررسی بودجه سال ۱۴۰۳ مصوب کرده‌اند که وام‌های تشویقی فرزندآوری به فرزند اول ۴۰ میلیون تومان، فرزند دوم ۸۰ میلیون تومان، فرزند سوم ۱۲۰ میلیون تومان، فرزند چهارم ۱۵۰ میلیون تومان و فرزند پنجم به بعد ۲۰۰ میلیون تومان افزایش یابد.

این مشوق‌ها در شرایطی تعیین شدند که مطابق آمار، هزینه‌های مرتبط با روند بارداری و زایمان با مبالغ تشویقی اعلام‌شده فاصله‌ای معنادار دارد و افزایش چندبرابری قیمت لوازم نوزاد، هزینه‌های پوشاک، شیرخشک و پوشک در دو سال گذشته باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها برای تامین هزینه‌های اولیه نوزادانشان هم با مشکل مواجه شوند. ضمن آنکه روشن نیست در شرایطی که دولت از تامین اقلام اولیه مانند شیرخشک برای جمعیت کنونی نوزادان هم ناتوان است، چگونه امید دارد طرح‌های تشویقی مانند وام‌های فعلی فرزندآوری بتوانند انگیزه لازم را برای افزایش زادوولد در ایران فراهم آورند.

نگرانی حاکمیت از پدیده پیر شدن جمعیت ایران که مطابق آمارها به دلیل نرخ پایین ازدواج و فرزندآوری سرعت گرفته، سبب شده است جمهوری اسلامی برای کاستن از میزان سقط‌ جنین به اقدام‌هایی مانند حذف طرح غربالگری در دوره بارداری متوسل شود که به گفته برخی پزشکان احتمال تولد کودکان معلول را افزایش داده است.